Các nhà sách tư nhân không bỏ lỡ cơ hội. Họ lần lượt cho ra mắt bạn đọc những tác phẩm đoạt giải thưởng văn học thế giới như Rừng Na Uy, Biên niên ký chim vặn dây cót của tác giả Haruki Murakami, Kitchen (Banana Yoshimoto), Tình ơi là tình (Elfriede Jelinek)…
Nhiều người translation chỉ có kiến thức ngoại ngữ, làm để kiếm ăn chứ không cần tên tuổi. Vì thế, sách dịch hiện nay mới dừng lại ở mức… đọc được.
Theo thống kê của Cục xuất bản, khi Việt Nam gia nhập Công ước Berne, số tác phẩm văn học dịch có xu hướng áp đảo văn học trong nước. Các nhà xuất bản, công ty sách tư nhân luôn “chạy đua” mua bản quyền đầu sách ngoại văn ăn khách. Tuy nhiên, khó khăn nhất không phải việc thoả thuận bản quyền hay tiền tác quyền, mà là cạnh tranh về biên dịch. Không ít nhà xuất bản lao đao bởi thái độ làm việc thiếu nghiêm túc của một số dịch giả.
Chỉ cần nhà sách “ngửi” thấy tác phẩm bestseller phù hợp với nhu cầu đọc sách của công chúng Việt Nam, trong thời gian rất ngắn, cuốn sách đó có mặt tại hầu hết cửa hàng phát hành sách trong nước. NXB Văn hoá – Thông tin, sau thành công “chóng mặt” của Mật mã Da Vinci, liên tiếp thương thuyết với tác giả Dan Brown độc quyền xuất bản tác phẩm của ông như: Pháo đài số, Điểm dối lừa…
Chẳng những thế, Nhà xuất bản Văn hóa – Thông tin được người yêu sách ngoại văn chú ý khi liên tục mua bản quyền nhiều tác phẩm nổi tiếng: Lời thú tội của một sát thủ kinh tế (John Perkins), Cậu bé Artemis Fowl (Eoin Colfer)…
Các nhà sách tư nhân không bỏ lỡ cơ hội. Họ lần lượt cho ra mắt bạn đọc những tác phẩm đoạt giải thưởng văn học thế giới như Rừng Na Uy, Biên niên ký chim vặn dây cót của tác giả Haruki Murakami, Kitchen (Banana Yoshimoto), Tình ơi là tình (Elfriede Jelinek)…
Theo thông tin từ các nhà xuất bản, tiền mua bản quyền cuốn sách nổi tiếng thế giới ít hơn tiền nhuận bút trả cho một tác giả cỡ “thường thường bậc trung” trong nước. Mật mã Da Vinci, Pháo đài số, Điểm dối lừa được mua với giá 1.500 USD cho 3.000 bản in đầu tiên. Cuốn truyện kinh dị nổi tiếng Kỳ án ánh trăng chỉ có giá 400 USD cho 3.000 cuốn. Dĩ nhiên, chi phí trên còn tuỳ thuộc vào uy tín và khả năng thương thuyết của từng đơn vị.
Các nhà xuất bản trả thù lao trên dưới một trăm nghìn đồng cho 1.000 chữ dịch, gấp 3-4 lần giá dịch tài liệu thông thường, song để tìm được người dịch sách ưng ý không dễ dàng. Vụ bản dịch Mật mã Da Vinci bị coi là “thảm họa translation” vẫn là bài học cay đắng với NXB Văn hóa – Thông tin. Đội ngũ biên tập thiếu, số người dịch ít, dịch giả giỏi không phải lúc nào cũng có điều kiện cộng tác. Vì thế, các nhà xuất bản, công ty sách tư nhân phải sử dụng đội ngũ sinh viên.
Bên cạnh đó, sau khi hoàn tất bản quyền, các đơn vị này muốn sản phẩm sớm ra mắt nên thường yêu cầu dịch nhanh để “trưng hàng”. Còn các dịch giả có tên tuổi không theo kịp lối làm sách “ăn xổi”, đành lên tiếng từ chối. “Chính vì thế, sách dịch hiện nay mới chỉ dừng ở mức… đọc được” dịch giả Thúy Toàn, Chủ tịch Hội đồng văn học dịch, Hội văn học Việt Nam khẳng định.
Ông Toàn cho biết, năm 2007, Hội đồng văn học dịch nhận được 22 đầu sách từ các nơi gửi về đề nghị xét thưởng, nhưng kết quả chỉ trao cho một tập thơ. “Cái khó nhất của sách dịch là chuyển được tư tưởng, cấu tứ tác phẩm thành giọng văn Việt Nam trong sáng, mượt mà. Tóm lại, dịch là quá trình tái tạo tác phẩm”, ông Toàn nói.
Nguyên nhân yếu kém của translation là đội ngũ không được đào tạo bài bản, chưa có tổ chức chuyên nghiệp phụ trách. Những dịch giả yêu nghề, có ý thức như Dương Tường, Trịnh Lữ, Trần Đình Hiến… không nhiều. Việt Nam cũng có Hội đồng văn học dịch, nhưng chỉ làm công tác cố vấn, theo dõi tình hình, sau đó báo cáo với ban chấp hành Hội. Năm nào văn học dịch cũng có giải thưởng, nhưng Hội đồng có nhiệm vụ đọc và tư vấn, còn việc ai được nhận giải do Ban chung khảo quyết định.
Hội Nhà văn Việt Nam hiện có 4 hội đồng: Văn xuôi, thơ, lý luận phê bình và dịch. Trong đó, lĩnh vực thơ một năm có thể kết nạp 15 – 20 hội viên, văn xuôi kết nạp lên tới 30 hội viên mới. Vậy mà với văn học dịch, mỗi năm chỉ kết nạp một hội viên dù có nhiều dịch giả xứng đáng được mời vào Hội.
Dịch giả Lê Huy Tiêu, người nổi danh với bản dịch Cao lương đỏ, không ngại bày tỏ mong muốn trở thành thành viên Hội đồng translation. Theo ông, Hội đồng translation là ngôi nhà chung để những người yêu công việc dịch sách có cơ hội trao đổi chuyên môn. “Nhưng Hội chỉ ưu tiên lớp trẻ, hơn nữa mỗi năm chỉ kết nạp một người nên chúng tôi khó chen chân vào”, ông than thở.
Dịch giả Thúy Toàn bày tỏ: “Quốc tế có cả Liên hiệp những người dịch. Năm 1976, tôi từng tham dự Liên đoàn quốc tế những dịch giả do Liên xô (cũ) đăng cai. Sau khi về nước, tôi làm báo cáo và cùng anh Phan Hồng Giang lập đề án thành lập Hội translation, nhưng cuối cùng không đâu vào đâu”.
English 
Vietnamese